Insulinooporność: czy dobra dieta może zapobiec rozwojowi cukrzycy?

Coraz więcej osób, w tym dzieci i młodzież zmaga się z nadwagą i otyłością. Kiedy zmiana diety i aktywność fizyczna nie przynoszą oczekiwanych skutków, warto poszukać ukrytej przyczyny. Może być nią na przykład insulinooporność. Czym jest i skąd się bierze ta coraz częściej występująca choroba oraz jakie mogą być skutki, jeśli nie zaczniesz w porę jej przeciwdziałać? 

Insulinooporność: definicja 

Insulinooporność jest to stan zmniejszonej odpowiedzi tkanek obwodowych organizmu na działanie insuliny – szczególnie wątroby, mięśni i tkanki tłuszczowej. Insulina jest hormonem odpowiadającym za utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi, stąd też przy tym schorzeniu możemy otrzymywać nieprawidłowości w jej poziomie. 

Insulinooporność jest jednym z pierwszych etapów rozwoju cukrzycy typu 2. Jest również odpowiedzialna za przybieranie masy ciała, stłuszczenie wątroby, zaburzenia gospodarki lipidowej, nadciśnienie tętnicze oraz pośrednio może przyczyniać się do rozwoju miażdżycy naczyń krwionośnych. Stan ten jest więc zaliczany do składowych zespołu metabolicznego, czyli zależnych od siebie czynników, które sprzyjają rozwojowi chorób takich jak cukrzyca typu 2, czy chorób sercowo-naczyniowych o podłożu miażdżycowym.  

Insulinooporność: objawy 

Jeśli rozpoznajesz u siebie kilka z poniższych objawów i bezskutecznie walczysz z nadwagą lub otyłością, zgłoś się do lekarza, by wykonać niezbędne badania, których wyniki potwierdzą lub wykluczą insulinooporność: 

• Wzrost masy ciała, szczególnie w obrębie jamy brzusznej 

• Nadmierna senność zwłaszcza po posiłku i ogólne zmęczenie 

• Rozdrażnienie, problemy z koncentracją i pamięcią 

• Częste bóle głowy 

• Bóle stawów 

• Uczucie zimna 

• Częste odczuwanie głodu i chęć na słodycze 

Przyczyny insulinooporności: na jedne masz wpływ, na inne nie 

Istnieją dwie podstawowe przyczyny powstania insulinooporności.  

Pierwszą z nich są czynniki genetyczne, które dotyczą mniejszego odsetka chorych.  

Drugą są czynniki środowiskowe, do których należą: 

• Nieprawidłowy sposób odżywiania – dieta bogatokaloryczna, obfitująca w cukry proste, w tłuszcze trans, wyroby cukiernicze, słodycze, dania typu fast food, słodzone napoje, a także diety polegające na głodówkach oraz diety niedoborowe

• Nadwaga lub otyłość – szczególnie otyłość brzuszna, czyli zwiększona ilość tkanki tłuszczowej w okolicy jamy brzusznej (u mężczyzn >94, a u kobiet >80cm), która powoduje szereg zmian metabolicznych, w tym osłabia odpowiedź komórkową na działanie insuliny 

• Zaburzenia odżywiania – anoreksja, bulimia itp 

• Brak lub niska aktywność fizyczna 

• Używki – alkohol, papierosy itp. 

• Nadmiar stresu 

• Nieodpowiednia ilość snu 

• Niektóre leki – np. antykoncepcyjne 

• Starzenie się organizmu – ryzyko powstania insulinooporności wzrasta wraz z wiekiem.  

Modyfikacja stylu życia, a insulinooporność 

Odpowiadając na pytanie „czy dobra dieta może zapobiec rozwojowi cukrzycy?” musimy zastanowić się czym uwarunkowana jest nasza choroba. O ile modyfikacja czynników genetycznych nie jest jeszcze możliwa, to zmiana stylu życia może spowodować poprawę wyników badań oraz naszego samopoczucia. Pozbycie się złych nawyków nie może być jedynie przejściową sytuacją, ponieważ możemy doprowadzić do nawrotu choroby. 

Insulinooporność jest stanem odwracalnym i im wcześniej zaczniemy działać tym mniejsze prawdopodobieństwo rozwoju cukrzycy typu 2.   

Głównym celem w terapii żywieniowej powinien być ubytek nadmiernej masy ciała. Niejednokrotnie badania wykazały, że ubytek nawet 5% masy ciała, skutkujący zmniejszeniem stosunku obwodu talii do bioder, będący efektem zdrowej zbilansowanej diety oraz minimum 150 min tygodniowo umiarkowanej, dodatkowej aktywności fizycznej, zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 o ok. 50%! Zwiększa się wtedy insulinowrażliwość tkankowa. Redukcja masy ciała zmniejsza również ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, wywiera korzystny wpływ na obniżenie ciśnienia tętniczego, unormowanie profilu lipidowego oraz kontrolę glikemii. 

Jak powinna wyglądać dieta, aby zapobiec rozwojowi cukrzycy? 

Należy pamiętać, że oprócz ogólnych zaleceń dietetycznych, dieta dla każdego z nas powinna być dobrana indywidualnie i musi uwzględniać możliwie współistniejące choroby. 

Do ogólnych zaleceń dietetycznych należą: 

• Indywidualnie dobrana podaż energii dopasowana do płci, wieku i aktywności fizycznej. 

• Spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym 

• Spożywanie większej ilości błonnika pokarmowego, który znajduje się przede wszystkim w pełnoziarnistych produktach zbożowych, nasionach roślin strączkowych, ziarnach, nasionach i orzechach oraz owocach i warzywach 

• Zaleca się spożycie minimum 5 porcji warzyw i owoców dziennie, najlepiej w surowej postaci (warzywa powinny stanowić większość) 

• Ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych – tłuste mięsa, wędliny, dania typu fast food 

• Zastąpienie tłuszczy pochodzenia zwierzęcego tłuszczami roślinnymi. 

• Spożywanie ryb morskich bogatych w wielonienasycone kwasy tłuszczowe. 

• Zrezygnowanie ze smażenia potraw, spożywania słodzonych napojów, słodyczy oraz alkoholu.  

• Regularne spożywanie posiłków 

Zmiany złych nawyków żywieniowych należy wprowadzić na stałe, aby nie dopuścić do rozwoju cukrzycy typu 2, chorób sercowo-naczyniowych oraz nie spowodować nawrotu insulinooporności. 

Autor artykułu: Joanna Puchalska 

Bibliografia 

1. Luiza Napiórkowska, Edward Franek, 2 Insulinooporność a stan przedcukrzycowy Post N Med 2017 

1. Czynniki żywieniowe i pozażywieniowe w rozwoju insulinooporności - Joanna Suliburska, Justyna Kuśnierek Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 

1. Diabetologia kliniczna - Jan Tatoń, Anna Czech, Małgorzata Bernas - PZWL Wydawnictwo Lekarskie Rok wydania2008 

1. VADEMECUM ZBIÓR NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANYCH PYTAŃ NA GRUPACH WSPARCIA DLA INSULINOOPORNYCH Dominika Musiałowska mgr Małgorzata Słoma - Fundacja Insulinooporność – zdrowa dieta i zdrowe życie 

1. Dietetyka Żywienie zdrowego i chorego człowieka - Helena Ciborowska, Anna Rudnicka PZWL Wydawnictwo Lekarskie Rok wydania2014 

 >>> Czytaj też: Alergia na białko mleka zwierzęcego: skąd czerpać białko w diecie przy alergii na mleko?